Inhoud

Mindfulness of achtzaamheid is een uitdrukking die afkomstig is uit het angelsaksisch taalgebruik, waarvan de oorsprong in het boeddhisme ligt. Het is een onderdeel van het zogenaamde achtvoudige pad (in Pali en Sanskriet: samadhi). Het werd oorspronkelijk aangeduid met sati in Pali of als smrti in Sanskriet. Het wordt al duizenden jaren toegepast door aanhangers van allerlei vormen van boeddhisme. Het bestaat uit meditatie en overdenkingen en wordt wel gezien als een vereenvoudigde vorm van vipassana.

In het Westen is het bekend geworden door het werk van onder anderen Thich Nhat Hanh, een Vietnamese monnik die verbannen is en nu in Frankrijk woont en daar onder andere les geeft. Mindfulness wordt toegepast in, onder andere, MBSR en MBCT.

Mindfulness verwijst naar:

Door mindfulness te beoefenen wordt het mogelijk de werkelijkheid te aanvaarden en bewust aandacht te geven aan jezelf en alles om je heen. Leven in het moment. Door het bewust worden en loslaten van automatismen en oordelen, is het mogelijk innerlijke kalmte en rust te bereiken. Het is niet de bedoeling dat je in jezelf keert of transcendeert. Hoewel de term mindfulness verbonden is aan het Boeddhisme, zijn er zeer oude Christelijke mystieke tradities die vergelijkbare (meditatie-)technieken hanteren en ook vergelijkbare ervaringen beschrijven.

Mindfulness based stress reduction (MBSR)

De Amerikaan Dr. Jon Kabat-Zinn, Emeritus Hoogleraar aan de University of Massachusetts Medical School heeft als eerste het begrip mindfulness uit zijn boeddhistische context gehaald en een acht weken durende training ontwikkeld, mindfulness based stress reduction (MBSR). Hij heeft de basis gelegd voor het gebruik van mindfulness door artsen en/of psychotherapeuten in de Verenigde Staten en Europa. MBSR, in het Nederlands ook wel aandachtstraining genoemd, wordt door therapeuten gebruikt ter bestrijding van piekeren, depressie of burn-out. Kabat-Zinn heeft bij de ontwikkeling van zijn methode veel ontleend aan de praktijk van Zen.

Mindfulness based cognitive therapy (MBCT)

MBCT wordt in het Nederlands ook wel aandachtgerichte cognitieve therapie genoemd. In MBCT wordt mindfulness als vaardigheid aangeleerd bij de behandeling van met name chronische en recidiverende depressies, maar ook bij fobieën en chronische pijn.

Andere toepassingsgebieden

Daarnaast vormt mindfulness een essentieel element in de zogenaamde Derde Generatie Gedragstherapie, waaronder de Acceptance and Commitment Therapy (ACT). Binnen deze gedragstherapieën wordt mindfulness op een minder strikte en meer pragmatische wijze toegepast dan bij MBCT. Mindfulness wordt theoretisch gezien als één van de zes kernprocessen van ACT, naast onder andere acceptatie en defusie.